🕰️ จากขี้เถ้าไม้สู่สบู่กลีเซอรีน สัญลักษณ์แห่งสุขอนามัยมนุษย์

“สบู่” ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดร่างกายที่อยู่คู่ชีวิตประจำวันของมนุษย์มาอย่างยาวนาน มีประวัติศาสตร์ย้อนไปได้กว่าพันปี และมีความเชื่อมโยงกับอารยธรรมโบราณในแทบทุกยุคทุกสมัย แสดงถึงพัฒนาการทางด้านสุขอนามัยและวัฒนธรรมที่ต่อเนื่องจากอดีตถึงปัจจุบัน

2800 ปีก่อนคริสตกาล จุดเริ่มต้นของสูตรสบู่ดั้งเดิม
หลักฐานทางโบราณคดีจากอารยธรรมบาบิโลนโบราณเผยว่า มนุษย์รู้จักผลิตสบู่จาก “ไขมันสัตว์ต้มกับขี้เถ้าไม้” ซึ่งเมื่อนำมาผสมกับน้ำจะเกิดสารที่มีฤทธิ์ทำความสะอาด ถือเป็นต้นแบบของสบู่ในยุคแรกๆ ของโลก

1500 ปีก่อนคริสตกาล สบู่ในอียิปต์โบราณ
เอกสารทางการแพทย์ Ebers Papyrus ของอียิปต์โบราณ กล่าวถึงการใช้สบู่ที่ทำจากน้ำมันพืชและสัตว์ผสมกับโซเดียมคาร์บอเนต ใช้ทั้งเพื่อสุขอนามัยและในทางการแพทย์ แสดงให้เห็นถึงความรู้ด้านการดูแลร่างกายที่ก้าวหน้าในยุคนั้น

ยุคโรมันโบราณ จุดกำเนิดชื่อ “Soap”
คำว่า “Soap” มีที่มาจากตำนานภูเขา Sapo ในอาณาจักรโรมัน ซึ่งไขมันสัตว์จากการบูชายัญไหลรวมกับขี้เถ้าและน้ำฝน ทำให้เกิดสารที่ช่วยทำความสะอาดผ้าได้ดีขึ้น ชาวโรมันจึงเริ่มพัฒนาวัฒนธรรมการอาบน้ำและใช้สบู่อย่างแพร่หลาย

ค.ศ. 600–900 ยุคทองของการผลิตสบู่ในตะวันออกกลาง
ในช่วงศตวรรษที่ 7–9 เมืองอเลปโป ประเทศซีเรีย กลายเป็นศูนย์กลางการผลิตสบู่ระดับโลก โดยใช้ “น้ำมันมะกอก” และ “โซดาไฟธรรมชาติ” เป็นวัตถุดิบหลัก จนกลายเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของโลกอาหรับ

ค.ศ. 1100–1300 การผลิตสบู่เริ่มแพร่หลายสู่ยุโรป
ยุโรปเริ่มผลิตสบู่ในอิตาลี สเปน และฝรั่งเศส โดยเฉพาะเมืองมาร์เซย์และเนเปิลส์ ที่กลายเป็นศูนย์กลางการผลิตสบู่คุณภาพสูง สบู่ยุคนั้นเป็นของหรูหราที่จำกัดอยู่ในชนชั้นสูง เนื่องจากภาษีสบู่มีราคาสูง

ค.ศ. 1347–1351 ยุคมืดของสุขอนามัยยุโรป
หลังการล่มสลายของกรุงโรม ความนิยมอาบน้ำลดลงจนกลายเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดการแพร่ระบาดของโรค เช่น กาฬโรค ที่คร่าชีวิตผู้คนหลายสิบล้านในศตวรรษที่ 14

ค.ศ. 1600–1800 จุดเริ่มของสบู่ในอังกฤษและอเมริกา
ชาวอังกฤษและอาณานิคมอเมริกันเริ่มผลิตสบู่ในครัวเรือนจากขี้เถ้าไม้และไขมันสัตว์ แม้จะยังไม่เป็นเชิงพาณิชย์ แต่ถือเป็นก้าวสำคัญในการแพร่ความรู้ด้านการผลิต

ค.ศ. 1791 นิโคลัส เลอบลังก์ จุดเปลี่ยนอุตสาหกรรมสบู่
นักเคมีชาวฝรั่งเศส “นิโคลัส เลอบลังก์” คิดค้นวิธีผลิตโซดาแอช (Sodium Carbonate) จากเกลือ ซึ่งเป็นส่วนผสมสำคัญในการทำสบู่ ช่วยลดต้นทุนและเปิดประตูสู่อุตสาหกรรมสบู่ในระดับสากล

ค.ศ. 1850 เป็นต้นมา สบู่กลายเป็นสินค้าสำคัญของโลก
รัฐบาลยุโรปหลายประเทศเริ่มยกเลิกภาษีสบู่ ทำให้สบู่กลายเป็นของใช้ในชีวิตประจำวันทั่วไป ความสะอาดเริ่มกลายเป็นมาตรฐานของสังคมสมัยใหม่

ปลายศตวรรษที่ 19–ปัจจุบัน วิวัฒนาการต่อเนื่อง
สบู่ถูกพัฒนาในหลากหลายรูปแบบ ทั้งสบู่เหลว สบู่ฆ่าเชื้อ สบู่กลีเซอรีน และสบู่เพื่อความงาม จนปัจจุบันกลายเป็นผลิตภัณฑ์สำคัญในอุตสาหกรรมสุขภาพและความงามทั่วโลก

ประเทศไทยกับประวัติสบู่
นักประวัติศาสตร์ระบุว่า สบู่เริ่มเข้ามาในไทยช่วงต้นรัตนโกสินทร์ สมัยรัชกาลที่ 3–รัชกาลที่ 4 ผ่านการค้าขายกับต่างประเทศ โดยเริ่มใช้ในหมู่ขุนนางและชนชั้นสูง ก่อนจะผลิตในประเทศและแพร่หลายสู่ประชาชนทั่วไปหลังสงครามโลกครั้งที่ 2

ภูมิปัญญาไทยก่อนรู้จักสบู่
คนไทยโบราณใช้น้ำซาวข้าว ขมิ้น ไพล ดินสอพอง และสมุนไพรต่างๆ ในการชำระร่างกาย สะท้อนความเข้าใจด้านสุขอนามัยจากธรรมชาติ ก่อนการเข้ามาของสบู่สมัยใหม่

จากสูตรพื้นบ้านในบาบิโลนสู่โรงงานอุตสาหกรรมในศตวรรษที่ 19 “สบู่” จึงไม่ใช่แค่ของใช้ในห้องน้ำ แต่คือสัญลักษณ์ของวิวัฒนาการมนุษย์ในด้านสุขภาพ ความสะอาด และวัฒนธรรมการใช้ชีวิตที่สืบต่อมายาวนาน

#ประวัติศาสตร์สบู่ #สบู่บาบิโลน #วิวัฒนาการสุขอนามัย #สบู่ไทยรัตนโกสินทร์ #วัฒนธรรมความสะอาด

ทีมข่าวขอนแก่นลิงก์