โครงการคัดเลือก ปรับปรุงและผลิตเมล็ดพันธุ์พืชปุ๋ยสดที่มีคุณภาพเป็นเมล็ดพันธุ์หลักและเมล็ดพันธุ์ขยาย
กรมพัฒนาที่ดิน มีภารกิจหลักที่สำคัญในการรักษาฟื้นฟูทรัพยากรที่ดินเพื่อใช้ทำการเกษตรได้อย่างยั่งยืน แนวทางสำคัญซึ่งถือได้ว่าเป็นนโยบายหลักของกรมฯ คือ การสนับสนุนให้เกษตรกรปลูกพืชตระกูลถั่วเพื่อเป็นพืชบำรุงดิน ปัจจุบันชนิดพืชตระกูลถั่วที่สำคัญที่ใช้ปลูกเป็นพืชบำรุงดินที่กรมพัฒนาที่ดินแนะนำ ได้แก่ ถั่วพร้า ปอเทือง ถั่วพุ่ม ถั่วมะแฮะ และโสนอัฟริกัน แต่เมื่อมีการใช้เมล็ดพันธุ์พืชปุ๋ยสดเป็นเวลานาน พบว่า มีความไม่สม่ำเสมอของสายพันธุ์ (genetic or varietal purity) ตลอดจนมีคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ทั้งในด้านความงอก (seed germination) และความแข็งแรง (seed vigor) ของเมล็ดพันธุ์ ซึ่งเป็นผลให้ประสิทธิภาพในการนำเมล็ดพันธุ์ดังกล่าวเมื่อนำไปใช้ปลูกเป็นปุ๋ยพืชสดไม่เกิดประโยชน์ได้ตามเป้าหมาย จึงจำเป็นต้องทำการปรับปรุงคัดเลือกสายพันธุ์พืชปุ๋ยสดที่ใช้อยู่ให้มีคุณลักษณะที่ดีขึ้น ทั้งในด้านพันธุกรรม และคุณภาพเมล็ดพันธุ์ที่ดีเหมาะสมสำหรับการนำไปใช้ปลูกเพื่อใช้ในการขยายพันธุ์เพิ่มปริมาณในลำดับต่อไป
นางปราณี สีหบัณฑ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านวางระบบการพัฒนาที่ดิน สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 5 ได้ทำการคัดเมล็ดพันธุ์จากแหล่งต่าง ๆ ที่ปลูกปอเทือง ในปีที่ 1-2 ได้เมล็ดพันธุ์จากการดำเนินการคัดเลือกพันธุ์หมู่ (Mass selection) ปีที่ 3 ได้เมล็ดพันธุ์คัด (Breeder seed) ที่มีคุณลักษณะที่ดีตามต้องการ โดยมีลักษณะประจำพันธุ์ มีความสม่ำเสมอภายในสายพันธุ์ มีคุณภาพเมล็ดพันธุ์ตรงตามมาตรฐานและทำการปลูกคัดเลือกจนได้เมล็ดพันธุ์หลัก (Foundation seed) ซึ่งเป็นลูกชั่วแรกของเมล็ดพันธุ์คัด และได้มอบหมายให้นางอุษา จักราช นักวิชาการเกษตรชำนาญการพิเศษ สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 5 ดำเนินการปลูกเมล็ดพันธุ์หลักและควบคุมดูแลตามมาตรฐานของการผลิตเมล็ดพันธุ์ขยาย โดยดำเนินการใน 4 พื้นที่ คือ กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์บ้านโนนท่อน ตำบลโนนท่อน อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์บ้านคอกชี ตำบลบัวใหญ่ อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์บ้านโนนสูง ตำบลยางตลาด อำเภอยางตลาด จังหวัดกาฬสินธุ์ กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์ ตำบลนาบอน อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์
ผลที่ได้จากการดำเนินโครงการนี้ จะเป็นการพัฒนาการผลิตและคุณภาพของเมล็ดพันธุ์พืชตระกูลถั่ว เพื่อการปรับปรุงบำรุงดิน ปอเทืองทั้ง 4 พื้นที่ มาทดสอบคุณลักษณะและความสม่ำเสมอของพันธุ์ร่วมกับคณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และ รศ.ดร.ดรุณี โชติษฐยางกูร คณบดีคณะเกษตรศาสตร์ ได้เห็นความสำคัญในเรื่องนี้จึงได้มอบหมายให้ ผศ.ดร.จิรวัฒน์ สนิทชน รองคณบดีฝ่ายบริหาร อาจารย์ภาควิชา พืชศาสตร์ เป็นผู้ร่วมทดสอบวิจัยในโครงการฯ นี้ด้วย
